روشی جدید برای شناسایی و تعیین مناطق در معرض خطر فرونشست (مطالعۀ موردی: آبخوان دشت سلماس)

فرونشست زمین پدیده‏ای به‌وجودآمده از عوامل هیدرولوژیکی، هیدروژئولوژیکی و ژئوتکنیکی است که در بیشتر دشت‏های ایران مشهود است. در این پژوهش، چارچوبی جامع (GARDLIF) برای شناسایی مناطق فرونشست احتمالی در یک آبخوان معرفی شده است. برای ارزیابی روش ارائه‌شده، آبخوان دشت سلماس انتخاب شد که با بحران فرونشست زمین مواجه است. پس از تهیۀ لایه‏های رستری پارامترهای GARDLIF و رتبه‌بندی آنها، مدل‌سازی آسیب‏پذیری فرونشست در آبخوان دشت سلماس انجام شد و نقشۀ آسیب‏پذیری فرونشست به‌دست آمد. نتایج به‌دست‌آمده از مدل‌سازی کارایی زیاد روش جدید پیشنهادی را در پتانسیل‏یابی مناطق مختلف از نظر وقوع فرونشست زمین نشان می‏دهد. براساس نتایج به‌دست‌آمده بیشترین امکان وقوع فرونشست مربوط به مناطق اطراف قره‌قشلاق (شمال ‏شرق دشت سلماس) است که با نتایج مطالعات قبلی انجام‌شده مطابقت دارد. برای بررسی میزان تأثیرپذیری هریک از پارامترهای مدل GARDLIF، تحلیل حساسیت حذف نقشه اجرا شد. بیشترین تغییر در شاخص آسیب‌پذیری با حذف پارامترهای پمپاژ (D) و کاربری اراضی (L) با میانگین تغییرات به‏ترتیب 62/1 و 5/1 درصد اتفاق می‏افتد. پارامترهای محیط آبخوان (G) و ضخامت آبخوان (I) نیز به‏علت رتبه‏های زیاد آنها در قسمت بزرگ آبخوان حساسیت و تغییر‏پذیری زیادی دارند. کم‌اثرترین پارامتر، فاصله از گسل (F) با میانگین شاخص تغییر‏پذیری 4/0 درصد است. با به‌کارگیری روش پیشنهادی در این تحقیق، می‏توان مناطق مستعدتر از نظر فرونشست زمین را شناسایی کرد تا با مدیریت صحیح از وقوع فرونشست زمین و تأثیرات مخرب آن جلوگیری شود.